Ο Σύγχρονος Ρόλος των Συλλόγων Πολιτικής Προστασίας στην Αττική.
Από τον Αλέξανδρο Κατσάνη
Σύμβουλο Πολιτικής Προστασίας Ολυμπιακού Χωριού – Αχαρνών
katsanis.alexandros@gmail.com
Σε μια εποχή που οι κρίσεις δεν χτυπούν απλώς την πόρτα αλλά την παραβιάζουν με ορμή (φωτιές, σεισμοί, πλημμύρες κ.α.) η ανάγκη για ουσιαστική προετοιμασία δεν είναι πολυτέλεια αλλά προτεραιότητα. Και σε αυτή την ανάγκη, οι Σύλλογοι Πολιτικής Προστασίας στην Αττική αναδεικνύονται όχι μόνο ως «πυροσβέστες» των έκτακτων περιστατικών, αλλά ως διαχρονικοί πυλώνες πρόληψης, εκπαίδευσης και αντιμετώπισης.
Ο σύλλογος πολιτικής προστασίας σε κάθε δήμο, δεν είναι ένας αόρατος μηχανισμός που ενεργοποιείται όταν όλα έχουν χαθεί. Είναι η οργανωμένη και ενεργή κοινότητα πολιτών που σε συνεργασία με τον/ους δήμο/ους, την Περιφέρεια Αττικής και το Πυροσβεστικό Σώμα, δρα πριν το συμβάν. Με καθαρισμούς δασών, οικοπέδων, θαλλάσιων ζωνών, καταγραφή επικίνδυνων περιοχών, ενημερωτικές εκδηλώσεις και επιμορφώσεις, καθώς και τακτικές ασκήσεις ετοιμότητας, οι εθελοντές είναι εκεί για να εξασφαλίσουν πως «το κακό» δεν θα βρει έδαφος.
Στην Αττική -την πιο πυκνοκατοικημένη και γεμάτη αστικά- η πρόληψη είναι το πιο σοβαρό σημείο. Δεκάδες σύλλογοι αναπτύσσουν δίκτυα παρατήρησης και ενημέρωσης, επιτηρούν δασικές εκτάσεις και οργανώνουν σεμινάρια πρώτων βοηθειών και όχι μόνο.
Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών δεν είναι απλώς επιθυμητή αφού όταν τελικά η κρίση χτυπήσει (για παράδειγμα πυρκαγιά, σεισμός, πλημμύρες) οι σύλλογοι πολιτικής προστασίας λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ της κρατικής μηχανής και του ίδιου του πολίτη.
Με εξοπλισμένα οχήματα, συστήματα επικοινωνίας, και κυρίως με γνώση και πνεύμα συνεργασίας, οι εθελοντές συχνά είναι οι πρώτοι που φτάνουν στο πεδίο.
Το πιο σημαντικό όμως δεν είναι μόνο το «πότε» φτάνουν, αλλά το πώς λειτουργούν: με σχέδιο, με εκπαίδευση, και με γνώση του τοπικού μικροκλίματος, κάτι που πολλές φορές κάνει τη διαφορά ανάμεσα στον πανικό και την ψύχραιμη αντίδραση.
Η νέα γενιά εθελοντών δεν είναι απλώς καλοπροαίρετοι πολίτες. Είναι άτομα με εξειδίκευση, τεχνολογική κατάρτιση και περιβαλλοντική συνείδηση. Μέσα από διαρκή εκπαίδευση, συμμετοχή σε Ελληνικά αλλά και Ευρωπαϊκά προγράμματα αλλά και χρήση νέων εργαλείων (drones, GIS συστήματα, ασύρματοι, έξυπνες εφαρμογές ειδοποίησης), οι σύλλογοι πολιτικής προστασίας εξελίσσονται και μετατρέπονται σε κόμβους σύγχρονης τοπικής ασφάλειας.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι ευρωπαϊκοί φορείς αναγνωρίζουν πλέον την κοινότητα ως βασικό πυλώνα της πολιτικής προστασίας. Και στην Αττική, που κάθε καλοκαίρι ζει με τον φόβο της φωτιάς και κάθε χειμώνα με τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, ο ρόλος των συλλόγων είναι κρίσιμος και διαρκώς αναβαθμιζόμενος.
Η ευθύνη, βέβαια, δεν είναι αποκλειστικά δική τους. Πολιτεία, τοπική αυτοδιοίκηση και πολίτες οφείλουν να συνεργάζονται. Η στήριξη αυτών των συλλόγων με εξοπλισμό, χώρο, θεσμική αναγνώριση αλλά και χρήματα δεν είναι χάρη, είναι επένδυση στο ίδιο μας το αύριο.
Συμπερασματικά, η πολιτική προστασία δεν είναι δουλειά «κάποιων άλλων». Είναι ο τρόπος που μπορούμε, ως κοινωνία, να στεκόμαστε απέναντι στις κρίσεις οργανωμένα, υπεύθυνα και με αλληλεγγύη.
Οι σύλλογοι πολιτικής προστασίας της Αττικής είναι η ζωντανή απόδειξη πως η αλλαγή ξεκινά από τη γειτονιά.
Και όταν η επόμενη κρίση έρθει -γιατί θα έρθει- θα έχουμε απέναντί της ανθρώπους έτοιμους. Όχι ήρωες της τελευταίας στιγμής. Αλλά πολίτες της πρώτης γραμμής.
Η πρόληψη δεν είναι απλώς ένα τεχνικό μέτρο αλλά είναι κουλτούρα. Οι σύλλογοι της Αττικής παίρνουν την πρόληψη σοβαρά: προχωρούν σε καθαρισμούς ξερών κλαδιών, διαμορφώνουν αντιπυρικές ζώνες και εγκαθιστούν παρατηρητήρια. Με την κλιματική κρίση να ενισχύει τη συχνότητα και τη σφοδρότητα των φυσικών φαινομένων, τέτοιες ενέργειες δεν είναι "επικουρικές", αλλά πρωταγωνιστικές.
Ο εντοπισμός κινδύνων πριν καν εκδηλωθούν είναι το κλειδί για την αποφυγή καταστροφών.
Επιπλέον, σε περιοχές όπως ο Υμηττός, η Πάρνηθα, η Πεντέλη, ο Κηφισός, οι τοπικοί σύλλογοι λειτουργούν ως ζωντανός αισθητήρας.
Όχι μόνο επιτηρούν με βάρδιες ή/και ασυρμάτους, αλλά αξιοποιούν πλέον τεχνολογίες όπως τα drones για άμεση ενημέρωση των αρχών σε περίπτωση καπνού ή ύποπτης δραστηριότητας.
Ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία των συλλόγων είναι η επιμόρφωση. Τα σεμινάρια πρώτων βοηθειών, οι ασκήσεις σεισμικής προστασίας στα σχολεία, οι επικοινωνίες και οι προσομοιώσεις εκκένωσης γειτονιών, χτίζουν κουλτούρα αντίδρασης. Δεν αρκεί να υπάρχει ένας εκπαιδευμένος εθελοντής. Χρειαζόμαστε εκατοντάδες πολίτες που ξέρουν τι να κάνουν και πότε να το κάνουν.
Η σύνδεση με τα σχολεία είναι επίσης σημαντική, καθώς μέσα από προγράμματα που απευθύνονται σε μαθητές, δημιουργείται η νέα γενιά πολιτών με ενσυναίσθηση, γνώση και περιβαλλοντική συνείδηση.
Όταν έρθει η στιγμή της κρίσης, οι σύλλογοι αναλαμβάνουν ένα ρόλο που ξεπερνά τα στενά όρια της εθελοντικής δράσης.
Με βάση καταστατικά σχέδια (π.χ. Σχέδιο Ξενοκράτης, ΣΔΑΑ, ΙΟΛΑΟΣ 2, ΤΑΛΩΣ 2 κ.α.), με ασκήσεις συντονισμού με την Πυροσβεστική την ΕΛΑΣ αλλά και επαγγελματίες και επιστήμονες του χώρου (με ρόλους σαφώς καθορισμένους), μπορούν να δράσουν γρήγορα και αποτελεσματικά: να κατευθύνουν, να πληροφορήσουν, να βοηθήσουν στη μετακίνηση ατόμων με κινητικά προβλήματα ή ηλικιωμένων.
Είναι αξιοσημείωτο ότι πολλές φορές τα μέλη τους γνωρίζουν καλύτερα τις περιοχές απ’ ό,τι οι ίδιοι οι κρατικοί υπάλληλοι. Η γνώση του «τοπίου» σώζει χρόνο και άρα ζωές.
Η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή δεν άφησε ανεπηρέαστους τους συλλόγους. Εργαλεία όπως εφαρμογές αποστολής μαζικών ειδοποιήσεων (π.χ. Viber groups, Telegram), αναβαθμίζουν την ικανότητα ανταπόκρισης.
Η συνεργασία με πανεπιστήμια, με ΜΚΟ και με ευρωπαϊκά προγράμματα (όπως το RescEU ή το LIFE) προσφέρουν τεχνογνωσία και χρηματοδότηση, μετατρέποντας τοπικές πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκά πρότυπα.
Συμπερασματικά, η Αττική έχει τη δυνατότητα να αναδειχθεί σε παράδειγμα οργανωμένης και ανθεκτικής πόλης. Το κλειδί βρίσκεται στην αντίληψη των πολιτών: οι σύλλογοι πολιτικής προστασίας δεν είναι η ύστατη γραμμή άμυνας, αλλά το σημείο εκκίνησης της ετοιμότητας. Αν επενδύσουμε σε αυτούς σήμερα, θα έχουμε ένα αύριο πιο ασφαλές, μιας και θα το έχουμε χτίσει συλλογικά.
